परिचय:
विनाशकारी रेल्वे अपघातांच्या पार्श्वभूमीवर आणि प्रवासी आणि रेल्वे कर्मचार्‍यांची सुरक्षा वाढवण्यासाठी, भारताने कवच नावाची स्वतःची स्वदेशी ऑटोमॅटिक ट्रेन प्रोटेक्शन (ATP) प्रणाली विकसित केली आहे. आत्मनिर्भर भारत उपक्रमाचा एक भाग म्हणून, कवचचे उद्दिष्ट ट्रेनची टक्कर रोखणे, ओव्हरस्पीडिंग टाळणे आणि आव्हानात्मक हवामानात ट्रेन चालवणे सक्षम करणे हे आहे. हा लेख संपूर्ण भारतातील रेल्वे सुरक्षा वाढविण्यासाठी कवचची वैशिष्ट्ये, फायदे आणि महत्त्व याविषयी माहिती देतो.
1. कवच समजून घेणे:
कवच ही रिसर्च डिझाईन अँड स्टँडर्ड्स ऑर्गनायझेशन (RDSO) ने तीन भारतीय विक्रेत्यांच्या सहकार्याने विकसित केलेली एक किफायतशीर ATP प्रणाली आहे. याला सेफ्टी इंटिग्रिटी लेव्हल 4 (SIL-4) प्रमाणपत्र प्राप्त झाले आहे, ज्यामुळे त्रुटीच्या अत्यंत कमी संभाव्यतेसह उच्च पातळीची सुरक्षितता सुनिश्चित होते. सिस्टीम अनेक उद्देश पूर्ण करते, ट्रेन ऑपरेटरना सिग्नल पासिंग अॅट डेंजर (SPAD) टाळण्यात मदत करते, ओव्हरस्पीडिंग नियंत्रित करते आणि दाट धुक्यासारख्या प्रतिकूल हवामानात सुरक्षित ऑपरेशन सक्षम करते.
2. कवचची प्रमुख वैशिष्ट्ये:
a लाइन-साइड सिग्नल ट्रान्समिशन: कवच रेल्वे कॅबमध्ये लाइन-साइड सिग्नल प्रसारित करते, ज्यामुळे ट्रेन ऑपरेटरला सिग्नल पैलू, वेग मर्यादा आणि हालचालींचे अधिकार याबद्दल महत्त्वाची माहिती मिळू शकते. हे वैशिष्ट्य विशेषतः हाय-स्पीड परिस्थितीत आणि धुक्याच्या परिस्थितीत फायदेशीर आहे, हे सुनिश्चित करते की ट्रेन ऑपरेटरकडे माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यासाठी अचूक रिअल-टाइम डेटा आहे.
b वेग नियंत्रण आणि ब्रेकिंग: कवच ट्रेनचा वेग नियंत्रित करते आणि आवश्यकतेनुसार आपोआप ब्रेक लावते. ट्रेनच्या हालचालीचे बारकाईने निरीक्षण करून आणि अधिकृत हालचाली प्राधिकरणाशी तुलना करून, कवच हे सुनिश्चित करते की ट्रेन सुरक्षित वेगापेक्षा जास्त जाणार नाहीत, त्यामुळे सुरक्षितता आणि कार्यक्षमता वाढते.
c लेव्हल क्रॉसिंग गेट चेतावणी: सिस्टीम लेव्हल क्रॉसिंग गेट्सवर आपोआप शिटी वाजवू शकते, पादचाऱ्यांना आणि रस्त्याच्या वापरकर्त्यांना जवळ येणाऱ्या ट्रेनबद्दल सावध करू शकते. हे वैशिष्ट्य जागरूकता सुधारते आणि लेव्हल क्रॉसिंगवर अपघात टाळण्यास मदत करते.
d थेट संप्रेषण आणि SOS वैशिष्ट्य: कवच लोकोमोटिव्ह दरम्यान थेट संप्रेषण सुलभ करते, टक्कर टाळण्यास आणि ट्रेनमधील समन्वय सुधारण्यास मदत करते. याव्यतिरिक्त, सिस्टममध्ये एक SOS वैशिष्ट्य समाविष्ट आहे जे अपघात किंवा आपत्कालीन परिस्थितीत त्वरित हस्तक्षेप आणि नियंत्रणासाठी परवानगी देते.
3. चाचण्या आणि अंमलबजावणी:
दक्षिण मध्य रेल्वेच्या लिंगमपल्ली-विकराबाद-वाडी आणि विकाराबाद-बिदर सेक्शनवर कवचच्या चाचण्या यशस्वीपणे घेण्यात आल्या आहेत. सकारात्मक परिणामांवर आधारित, भारतीय रेल्वेवरील पुढील विकास ऑर्डरसाठी तीन विक्रेत्यांना मान्यता देण्यात आली. सध्या, दक्षिण मध्य रेल्वेच्या मनमाड-मुदखेड-ढोणे-गुंटकल आणि बिदर-परभणी विभागांवर सुमारे 1,199 मार्ग किलोमीटर अंतरावर अंमलबजावणीचे काम सुरू आहे.
4. भविष्यातील रोलआउट आणि महत्त्व:
कवचच्या नियोजित रोलआउटमध्ये नवी दिल्ली-हावडा आणि नवी दिल्ली-मुंबई विभागांचा समावेश आहे, मार्च 2024 ची लक्ष्यित पूर्णता तारीख आहे. हा विस्तार केवळ सुरक्षा आणि क्षमता वाढवत नाही तर जगभरातील इतर रेल्वेमध्ये या स्वदेशी तंत्रज्ञानाची निर्यात करण्याच्या संधी देखील निर्माण करतो. . कवच आत्मनिर्भर भारत उपक्रमाशी संरेखित आहे, प्रगत रेल्वे सुरक्षा तंत्रज्ञान विकसित करण्याची आणि आयातीवरील अवलंबित्व कमी करण्याची भारताची क्षमता दर्शविते.
निष्कर्ष:
कवच, भारताची स्वदेशी ऑटोमॅटिक ट्रेन प्रोटेक्शन (ATP) प्रणाली, देशातील रेल्वे सुरक्षा वाढविण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल दर्शवते. लाइन-साइड सिग्नल ट्रान्समिशन, स्पीड कंट्रोल आणि डायरेक्ट कम्युनिकेशन यासारख्या वैशिष्ट्यांसह, कवच सुरक्षित ट्रेन ऑपरेशन्सची खात्री देते, अपघाताचा धोका कमी करते आणि प्रवासी आणि रेल्वे कर्मचार्‍यांच्या जीवनाचे रक्षण करते. कवचची संपूर्ण भारतीय रेल्वे नेटवर्कवर अंमलबजावणी सुरू असल्याने, ते देशात मजबूत आणि सुरक्षित रेल्वे पायाभूत सुविधा निर्माण करण्याच्या उद्दिष्टात योगदान देते.
