शेअर मार्केट म्हणजे काय

शेअर मार्केट हे एक व्यासपीठ आहे जिथे खरेदीदार आणि विक्रेते दिवसाच्या विशिष्ट तासांमध्ये सार्वजनिकरित्या सूचीबद्ध केलेल्या शेअर्सवर व्यापार करण्यासाठी एकत्र येतात. लोक बर्‍याचदा 'शेअर मार्केट' आणि 'स्टॉक मार्केट' हे शब्द परस्पर बदलून वापरतात. तथापि, दोघांमधील महत्त्वाचा फरक हा आहे की पूर्वीचा वापर केवळ शेअर्सच्या व्यापारासाठी केला जातो, परंतु नंतरचे तुम्हाला विविध आर्थिक सिक्युरिटीज जसे की बाँड, डेरिव्हेटिव्ह्ज, फॉरेक्स इ.

नॅशनल स्टॉक एक्सचेंज (NSE) आणि बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज (BSE) हे भारतातील प्रमुख स्टॉक एक्सचेंज आहेत.

शेअर मार्केटचे प्रकार

शेअर बाजारांचे पुढील दोन भागात वर्गीकरण करता येते: प्राथमिक बाजार आणि दुय्यम बाजार.

प्राथमिक शेअर बाजार

जेव्हा एखादी कंपनी शेअर्सद्वारे निधी उभारण्यासाठी स्टॉक एक्स्चेंजमध्ये प्रथमच नोंदणी करते तेव्हा ती प्राथमिक बाजारात प्रवेश करते. याला इनिशियल पब्लिक ऑफरिंग (IPO) असे म्हणतात, त्यानंतर कंपनी सार्वजनिकरित्या नोंदणीकृत होते आणि तिचे शेअर्स मार्केट पार्टिसिपंट्समध्ये व्यवहार करता येतात.

दुय्यम बाजार

एकदा कंपनीच्या नवीन सिक्युरिटीजची प्राथमिक बाजारात विक्री झाली की, नंतर त्यांची दुय्यम शेअर बाजारात खरेदी-विक्री केली जाते. येथे, गुंतवणूकदारांना प्रचलित बाजारभावानुसार आपापसात शेअर्स खरेदी आणि विक्री करण्याची संधी मिळते. सामान्यत: गुंतवणूकदार हे व्यवहार ब्रोकर किंवा इतर मध्यस्थामार्फत करतात जे ही प्रक्रिया सुलभ करू शकतात.

शेअर मार्केटमध्ये काय व्यवहार होतो?

स्टॉक एक्स्चेंजमध्ये चार प्रकारच्या आर्थिक साधनांचा व्यापार केला जातो. यात समाविष्ट:

शेअर्स

शेअर हा कंपनीमधील इक्विटी मालकीच्या युनिटचे प्रतिनिधित्व करतो. कंपनीला लाभांशाच्या रूपात मिळू शकणारा कोणताही नफा भागधारकांना मिळू शकतो. कंपनीला सामोरे जावे लागणाऱ्या कोणत्याही तोट्याचे ते वाहक आहेत.

बंध

दीर्घकालीन आणि फायदेशीर प्रकल्प हाती घेण्यासाठी कंपनीला मोठ्या भांडवलाची आवश्यकता असते. भांडवल उभारण्याचा एक मार्ग म्हणजे जनतेला बाँड जारी करणे. हे रोखे कंपनीने घेतलेले "कर्ज" दर्शवतात. रोखेधारक कंपनीचे कर्जदार बनतात आणि कूपनच्या स्वरूपात वेळेवर व्याज देयके प्राप्त करतात. बाँडधारकांच्या दृष्टीकोनातून, हे रोखे निश्चित उत्पन्न साधने म्हणून काम करतात, जेथे त्यांना त्यांच्या गुंतवणुकीवर तसेच विहित कालावधीच्या शेवटी त्यांची गुंतवणूक केलेली रक्कम मिळते.

म्युच्युअल फंड

म्युच्युअल फंड हे व्यावसायिकरित्या व्यवस्थापित केलेले फंड आहेत जे असंख्य गुंतवणूकदारांचे पैसे एकत्र करतात आणि एकत्रित भांडवल विविध आर्थिक सिक्युरिटीजमध्ये गुंतवतात. इक्विटी, डेट किंवा हायब्रीड फंड यासारख्या विविध आर्थिक साधनांसाठी तुम्ही म्युच्युअल फंड शोधू शकता.

प्रत्येक म्युच्युअल फंड योजना शेअर प्रमाणेच विशिष्ट मूल्याची युनिट्स जारी करते. जेव्हा तुम्ही अशा फंडांमध्ये गुंतवणूक करता तेव्हा तुम्ही त्या म्युच्युअल फंड योजनेत युनिटधारक बनता. जेव्हा त्या म्युच्युअल फंड योजनेचा भाग असलेली उपकरणे कालांतराने महसूल मिळवतात, तेव्हा युनिट-धारकाला तो महसूल फंडाच्या निव्वळ मालमत्ता मूल्याच्या रूपात किंवा लाभांश पेआउटच्या रूपात प्राप्त होतो.

व्युत्पन्न

व्युत्पन्न ही एक सुरक्षितता आहे जी त्याचे मूल्य अंतर्निहित सुरक्षिततेपासून प्राप्त करते. यामध्ये शेअर्स, बॉण्ड्स, चलन, कमोडिटीज आणि बरेच काही असू शकते! डेरिव्हेटिव्ह्जचे खरेदीदार आणि विक्रेते मालमत्तेच्या किमतीच्या विरुद्ध अपेक्षा ठेवतात, आणि म्हणून, त्याच्या भविष्यातील किंमतीच्या संदर्भात "सट्टा करार" करा.

निष्कर्ष

आज, स्टॉकमधील गुंतवणूक हा दीर्घकालीन संपत्ती निर्माण करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग मानला जाऊ शकतो. धोरणात्मक गुंतवणूक योजनेसह, कोणताही गुंतवणूकदार शेअर बाजाराच्या मदतीने त्यांची दीर्घकालीन आर्थिक उद्दिष्टे साध्य करू शकतो.