गुलामगरी भाग १४

युरोपियन कामगारांचा निरुपाय, खोतांचे वर्चस्व, पेन्शन घेऊन निर्वेध झालेल्या युरोपियन कामगारांनी सरकारांत गांवोगावच्या हकीगती कळविण्याची जरुरी, धर्म आणि जात्याभिमान इत्यादिकाविषयी

धो०- असे जर अनर्थ एकंदर सर्व खात्यांत भटकामगारांचा भरणा असल्यामुळे घडून येत असतील, तर युरोपियन कलेक्टर काय करून असतात? ते या सर्व ब्राम्हणांच्या लुच्चेगिऱ्याविषयी सरकारास रिपोर्ट का करीत नाहीत?

जो०- अरे, या भटकामगारांच्या कसबामुळे त्यांच्या टेबलावर इतकें काम साचलें असतें की, त्यापैकी कित्येक जरूरीच्या कामाचा निकाल करून फक्त मराठी कागदावर सह्या करिता करिता त्याच्या नाकास नळ येतात. त्या बिचाऱ्यांनी या सर्व अनार्थीचा पक्का शोध काढून त्याविषयीं सरकारास रिपोर्ट तरी केव्हा करावे? इतकेही असून मी असे ऐकतों की, कोंकणातील बहुतेक दयाळू युरोपियन कलेक्टरानी अज्ञानी शूद्रांवरचे भट खोतांचे जुलूम नाहींसे करावेत, म्हणून त्यांनी अज्ञानी शूद्रांबद्दल स्वतः खोतभटजीचे प्रतिवादी होऊन ते सरकारात त्याविषयी खटपट सुरू करीत आहेत इतक्यात एकंदर सर्व भट खोतानी अमेरिकन स्लेव्ह होल्डरचा कित्ता घेऊन आपल्या मतलबी धर्माच्या साह्याने अज्ञानी शूद्रास सरकारच्या उलट उपदेश केल्यामुळे, बहुतेक अज्ञानी शुद्रांनी उलट्या युरोपियन कलेक्टरांवर कबरा बांधून सरकारास असे म्हणाले की, आम्हावर जो खोतभटजींचा अधिकार आहे तो तसाच राहू द्यावा, येथे मात्र खोतभटजीनी सैत नासारिखें अज्ञानी शूद्रांस हातात घेऊन आपल्या भोळ्या सरकारास अज्ञानी शूद्रांच्या मतरूप शहास गुंतवून, त्या परोपकारी युरोपियन कलेक्टरावर कशी प्यादेमात करण्याची वेळ आणली आहे. ती पहा..

घो०- असें जर अज्ञानी शूद्र भटांच्या उपदेशावरून आपले चहूंकडून नुकसान करून घेतात, तर यावरून पुढें एकाद्या काळी त्यांनी भटांचे ऐकून सरकारच्या टोपीवर धप्पा मारण्याकरिता आपले हात उचलल्याबरोबर त्यांचे केव्हढे नुकसान होणार आहे? कारण शूद्रास भटाच्या दास्यत्वापासून मुक्त होण्याची अशी संधी पुनः येणे फारच कठीण. यास्तव शूद्रांच्या हातून असे अनर्थ घडून येऊ नयेत, म्हणून तुम्हास काहीं उपाय सुचत असल्यास, अज्ञानी शूद्रांस सांगून तर फळच नाहीं, परंतु आपल्या दयाळू सरकारास एकदा तरी कळवून पहा. याउपर शूद्रांच्या कंबखतीने डेरेच दिले असल्यास त्याला तुम्ही तरी काय कराल?

जो०-याला उपाय आपल्या दयाळू सरकारने प्रथम भट समाजाच्या संख्याप्रमाणाने एकंदर सर्व खात्यांत भटकामगार नेमू नयेत, असे माझे मत नाहीं परंतु त्याच प्रमाणाने बाकी सर्व जातीचे कामगार नच मिळाल्यास सरकारने त्याऐवजी फक्त युरोपियन कामगार नेमावेत म्हणजे एकंदर सर्व भटकामगारास सरकारसहीत अज्ञानी शूद्राचे इतकें नुकसान करता येणार नाही. दुसरे असे की, सरकाराने फक्त ज्या ज्या (युरोपियन कलेक्टरास माहाराष्ट्र भाषा स्वच्छ बोलता येत असेल, त्या सर्वांस तहातभर पेनशनी देऊन त्यास येथेच सर्व खेड्यापाड्यातून अज्ञानी भेकड बाहुल्या शूद्रात मिसळून रहाते करून, त्यांजकडून एकंदर सर्व भटकुळकर्णी वगैरे कामगारांच्या कसबावर चांगली बारीक नजर ठेवावी आणि त्याजकडून हमेशा तेथील एकंदर सर्व कच्च्या हकीगतीवर रिपोर्ट मागवू लागल्याबरोबर त्यापासून एकदर सरकारी शाळाखात्यातील भटांच्या गुलाबी लबाड्या उघडकीस येऊन थोड्याच दिवसांत एकदर सर्व शाळाखात्यातील जी काही अव्यवस्था झाली आहे. तिचा बंदोबस्त होऊन एकंदर सर्व अज्ञानी गांजलेल्या शूद्रास खरे ज्ञान झाल्याबरोबर ते या भटांच्या कुतर्की अधिकाराचा धिकार करून आपल्या राणीसरकारचे उपकार कधी कधी विसरणार नाहीत अशी माझी प्रतिज्ञा आहे. कारण आम्ही शूद्रांच्या गळ्यांतील दास्यत्वाच्या पट्ट्याचा घट्टा जलदी कोणाच्याने घासून काढवणार नाही.

धो०-तर मग तुम्ही लहानपणी दांडपट्ट्याची आणि गोळी निशाण मारण्याची कसरत कशाकरिता करीत होता?

जो०- आपल्या दयाळू इंग्रजसरकारास पालथे घालण्याकरिता.

धो०- परंतु तुम्ही असली दुष्ट मसलत कौतून शिकला?

जो०-चार सुधारल्या भट विद्वानांपासून ते याचे कारण (परंतु घरात चुलीजवळ) असे देतात की, आपल्यातील बहुतेक जातींचे लोक आपल्या अनादिसिद्ध धर्माविषयीं अज्ञानी असल्यामुळे, आपले सर्व लोकातील एकी नाहीशी झाली व त्याच्या योगाने आपल्यामध्ये असे नाना प्रकारचे जातिभेद होऊन आपली अशी फुटाफुट झाल्यामुळे इंग्रजांच्या हाती आपले राज्य लागले व ते आता आपल्या अज्ञानी धर्मभोळ्या लोकातील बहुतेक लोकांचा देशाभिमान नाहीसा व्हावा म्हणून ते आपल्या मतलबी धर्माचा आधार त्यांस दाखवून त्यांस आपले गुरुबंधु करीत आहेत. यास्तव आपण सर्व जातीच्या लोकांची एकी झाल्याशिवाय या लोकांस आपल्या देशांतून एकदम हकून देण्याची आपल्यास ताकद येणार नाही. आणि तसे केल्याशिवाय आपण सर्व लोकास आपल्या अनादिसिद्ध धर्मात थोडासा फेरफार करून, आपली सर्वाची चागली एकी केल्याशिवाय आपल्यास अमेरिकन, फ्रेंच आणि रशियन लोकांची बरोबरी करिता येणार नाही, असे त्यांनी मला टॉम्स पेन वगैरे ग्रंथकारांच्या पुस्तकातील कित्येक वाक्यांच्या आधाराने सिद्ध करून दाखविले. यावरून मी तसले वेडेचार काही दिवस माझ्या लहाणपणी करीत होतो; परंतु पुढे मी जेव्हा त्याच ग्रंथावरून बारीक विचार करून पाहू लागलों, तेव्हा या सुधारल्या भटांच्या मतलबी मसलतींचा खरा अर्थ माझ्या ध्यानात आला. तो असा की, आम्ही सर्व शूद्र इंग्रज लोकाचे गुरुबंधु झाल्याबरोबर त्यांच्या एकदर पूर्वजाच्या कृत्रिमी ग्रथाचा धिक्कार करू आणि तेणेकरून त्याच्या जात्याभिमानाच्या तोंडात माती पडून त्यांच्यातील तूर्त प्रत्येक ऐदी लोकांस आम्हा शूद्रांच्या श्रमाच्या पोळ्या ऐत्या खावयास मिळणार नाहीत व ब्रम्ह्याच्या बापाच्याने सुद्धा असें म्हणवणार नाहीं की, शूद्रापेक्षा भट उंच. अरे, ज्या लोकांच्या मूळ पूर्वजातून देशाभिमान हा शब्द मुळींच ठाऊक नव्हता, मग त्या लोकांनी त्या शब्दाचा असा अर्थ केला म्हणोन त्याचे फारसे आश्चर्य मानू नये. कारण इंग्रज लोकानी मुळीच तो बळीराजा येण्यापूर्वी देशाभिमान ग्रीक लोकाच्या शाळेत शिकले; परंतु पुढे जेव्हा ते त्या बळीचे मतानुयायी झाले, तेव्हा त्याच्यामध्ये तो सद्गुण इतका वाढला की, त्याची बरोबरी दुसऱ्या कोणत्याही धर्मातील स्वदेशाभिमान्याच्याने करवत नाही. पाहिजे असल्यास त्यांनी आपल्यातून अमेरिकेतील बळीचे मतानुयायी जॉर्ज वासिंगटनची जोड द्यावी. कदाचित् त्यांच्याने अशा महापुरुषाची जोड देववतच नसल्यास त्यांनी फ्रान्सोतील बळीचे मतानुयायी लफेटेची तरी जोड द्यावी म्हणजे त्यांस कोणी कुतर्की म्हणणार नाहीत. अरे, या सुधारल्या विद्वानाच्या पूर्वजास स्वदेशाभिमान जर खरोखर ठाऊक असता, तर त्यांनी आपल्या पुस्तकांत आपल्या देशबंधू शुद्रास पशुपेक्षी नीच मानण्याजोगे लेख करून ठेविलेच नसते ते विष्ठा खाणाऱ्या पशूचा गोमूत्र पिऊन पवित्र होतात; परंतु ते शूद्राचे हातचें स्वच्छ कारंजाचें पाणी पिण्यास अपवित्र मानितात बरें, या सुधारल्या विद्वानांच्या पुर्वजांनी ग्रिशियन लोकांच्या पवित्र देशाभिमानाविरुद्ध उपस्थित केलेला अपवित्र देशाभिमान आपल्यास कोणाच्या प्रतापाने समजला? इंग्रज लोकांच्या, आणि तसल्या परोपकारी लोकांस म्हणजे आपल्यास भटांच्या दास्यत्वापासून मुक्त करणाऱ्या लोकांस, आपल्या देशांतून हाकून देण्याविषयी त्या विद्वानाची मसलत कोणाच्याने घेववेल? असा कोण मूर्ख आहे की, ज्याच्याने आपल्या तारण्यावर आपला हात उगारवेल? परंतु मी तुला सांगतो की, इंग्रज लोक आज आहेत, उद्या नाहीत, ते आपल्या जन्मास पुरवतील म्हणोन कोणाच्याने खास करून सांगवत नाही. यास्तव त्या लोकांचे राज्य या देशांत आहे. तोच आपण सर्व शूद्रांनी जलदी करून भटांच्या वडिलोपार्जित दास्यत्वापासून मुक्त व्हावे, यामध्ये मोठा शहाणपणा आहे. देवाजीने एकदा शुद्रांवर दया करून इंग्रज बहादराच्या हातून भटनानाचे बंड मोडविलें म्हणोन बरें झालें नाहीं तर त्या शादावलाच्या पुढल्या लिंगापुढे रुद्र करणाऱ्या सुधारल्या भटानी आजपावेतों कित्येक महारास एकेरी धोतर नेसल्यामुळे अथवा कीर्तनामध्ये संस्कृत श्लोकाच्या उच्चार केल्यामुळे काळे पाणी दाखविले असते.