ज्ञानेश्वरी, तेरावा अध्याय (सार्वजनिक सात्यधर्म )

तेराव्या अध्यायातील सातव्या व आठव्या ओवीतला अभिप्राय ज्या कोणास सर्वज्ञता आल्याबरोबर त्याचा महिमा वाढेल, या भयास्तव त्याने वेड्याचे सोंग घेणे व त्याने आपला चतुरपणा आवडीनें लपविण्यासाठी पिसा होणे, हें बाराव्या अध्यायांतील दुसऱ्या ओवीस अगदी विरुद्ध आहे. तेराव्या अध्यायातील विसावी ओवी तरी अहिंसा बहुतापरी । बोलिली असें अवधारी ॥ आपुल्या मतातरी ॥ निरूपिली II २० || असे शब्द वापरले नसते व यावरून जगातील इतर धर्माविषयी बाळबोध कृष्णाजीस काहीच माहीत नव्हते, असे सिद्ध होते. कारण तसें असते, तर कृष्णाजीने "आपुल्या मतांतरी निरूपिली II" असे शब्द वापरले नसते व त्याचप्रमाणे धूर्त आयचि मीमांसा ग्रंथातील आधार त्याने पुढे केला नसता. बाराव्या अध्यायातील II हे विश्वची माझे घर II ऐशी मती जयाची स्थीर II किंबहुना चराचर II आपण जहाला ||२९ || असें असतो तेराव्या अध्यायति ।। अहो वसती धवळारे । मोहूनी केली देउळी देव्हारे । नागुनि व्यव्हारे ।। गवादी घातली ।। ३१ ।। यावरून अष्टपैलू कृष्णाजी निवळ मूर्तीपूजक होता, असे सिद्ध होते. बाराव्या अध्यायातील पहिल्या ओवीपासून सातव्या ओवीपर्यंत आर्याच्या देवाचें आचरण जर ठाम आहे, तर काळाच्या मुखात जाणत्या धूर्त आर्य मानवास गुरु करण्याचे काय प्रयोजन? तेराव्या अध्यायातील ।। स्वशिखराचा मारू । नेणें जैसा मेरु की घरा यज्ञ सुकरु ।। वोझे न ह्मणे ।। ७९ ।। सूकर याने आपल्या दातावर पृथ्वी धरली त्यावेळी त्यास काही ओझे झाले नाही व त्याचप्रमाणे सुकराचा धाकटा भाऊ कृष्णाजी याने गोवर्धन पर्वत उचलून त्यास आपल्या करंगळीवर धरला तेव्हा त्यास ओझे झाले नाही. यात नवल ते कोणते १।। उदयिजता बोधार्का बुद्धीची डाळ सात्विका भरोनिया त्र्यंबका ।। लाखोली आहे. ।। ११० ।। ही बाराव्या अध्यायातील साहव्या ओवीस अगदी विरुद्ध आहे. ।। मृत जैसा श्रृंगारिला । गाढव जर तीर्थी न्हाणिला || कड़ दुधीया माखिला ।। गुळे जैसा ।। १४४ ।। गाढवाने जर तीर्थी खान केलें, तर त्यास काही पवित्रता येत नाही यावरून धूर्त आर्यातील तिर्थाचा बडीवार तो काय? साराष-सुज्ञ जनास माहिती होण्याकरिता नमुन्यासाठी आर्य ज्ञानोबाचे ज्ञानेश्वरीतील निराधार तर्काचे फारच थोडे बेंचे घेऊन त्यांचे कामापुरतें खंडण करून हा विषय येथे तूर्त संपवितों