कुनो नॅशनल पार्क (KNP) मध्ये एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत आठ चित्त्यांचा मृत्यू हे "चांगले चित्र" सादर करत नाही, असे सर्वोच्च न्यायालयाने गुरुवारी सांगितले आणि केंद्राला याला प्रतिष्ठेचा मुद्दा बनवू नका आणि प्राण्यांना वेगवेगळ्या अभयारण्यांमध्ये हलवण्याची शक्यता तपासण्यास सांगितले.
प्रोजेक्ट चित्ता अंतर्गत, नामिबिया आणि दक्षिण आफ्रिकेतून KNP मध्ये एकूण 20 रेडिओकॉलर प्राणी आयात केले गेले आणि नंतर नामिबियाच्या चित्ता 'ज्वाला'पासून चार शावकांचा जन्म झाला. या 24 मांजरींपैकी तीन शावकांसह आठ जणांचा मृत्यू झाला आहे.
न्यायमूर्ती बीआर गवई, जेबी पार्डीवाला आणि प्रशांत कुमार मिश्रा यांच्या खंडपीठाने मांजरींच्या मृत्यूबद्दल चिंता व्यक्त करताना केंद्राला कारणे आणि उपाययोजनांचे स्पष्टीकरण देणारे सविस्तर प्रतिज्ञापत्र दाखल करण्यास सांगितले.
"काय अडचण आहे?
हवामान अनुकूल नाही की आणखी काही आहे. 20 चित्त्यांपैकी आठ जणांचा मृत्यू झाला आहे. गेल्या आठवड्यात दोन जणांचा मृत्यू झाला होता. त्यांना वेगवेगळ्या अभयारण्यांमध्ये स्थलांतरित करण्याची शक्यता तुम्ही का तपासत नाही?
याला प्रतिष्ठेचा मुद्दा का बनवत आहात?
"कृपया काही सकारात्मक पावले उचला. तुम्ही त्यांना एकाच ठिकाणी ठेवण्याऐवजी इतर अभयारण्यांमध्ये स्थलांतरित करण्याच्या शक्यता शोधाव्यात," असे खंडपीठाने केंद्राचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या अतिरिक्त सॉलिसिटर जनरल ऐश्वर्या भाटी यांना सांगितले.
भाटी म्हणाले की केंद्र प्राण्यांच्या मृत्यूची कारणे स्पष्ट करणारे शपथपत्र दाखल करणार आहे आणि प्रत्येक चित्ताच्या मृत्यूच्या आसपासच्या परिस्थितीचे वर्णन करणारे तपशीलवार शपथपत्र सादर करण्याची संधी मागितली आहे.
सरकारी कायदा अधिकाऱ्याने असेही सांगितले की अधिकारी त्यांना 1 इतर अभयारण्यांमध्ये स्थानांतरित करण्यासह सर्व शक्यतांचा शोध घेत आहेत.
"ई चित्ताचे हे आठ मृत्यू दुर्दैवी असले तरी अपेक्षित आहेत. या मृत्यूंमागे अनेक कारणे होती," असे वकिलाने न्यायालयाला सांगितले.
ती म्हणाली की हा देशासाठी एक प्रतिष्ठित प्रकल्प आहे आणि अधिक मृत्यू टाळण्यासाठी अधिकारी सर्व आवश्यक पावले उचलत आहेत.
"जर हा प्रकल्प देशासाठी इतका प्रतिष्ठित असेल तर एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत चित्यांच्या 40 टक्के मृत्यूचे चांगले चित्र समोर येत नाही," असे भाटी यांच्या विधानाला उत्तर देताना खंडपीठाने म्हटले आहे.
ज्येष्ठ वकील पीसी सेन यांनी केएनपीमधील चित्त्यांचे मृत्यू रोखण्यासाठी तज्ञांनी मांडलेल्या काही सूचना मांडल्या, खंडपीठाने सेन यांना भाटी यांना सूचना सादर करण्यास सांगितले आणि त्यांना 28-29 जुलैपर्यंत उत्तर दाखल करण्यास सांगितले.
प्रकरण 1 ऑगस्टसाठी. 14 जुलै रोजी, दक्षिण आफ्रिकेतून स्थलांतरित झालेल्या सूरज नावाच्या नर चित्ताचा KNP येथे मृत्यू झाला, त्यामुळे या वर्षी मार्चपासून श्योपूर जिल्ह्यातील उद्यानात चित्ताच्या मृत्यूची एकूण संख्या आठ झाली आहे. या वर्षी फेब्रुवारीमध्ये दक्षिण आफ्रिकेतून केएनपीमध्ये आणलेल्या तेजस या नर चित्ताचा ११ जुलै रोजी मृत्यू झाला होता.
या दोन मांजरांच्या मृत्यूशिवाय, गेल्या वर्षी सप्टेंबरमध्ये मोठ्या धूमधडाक्यात सुरू करण्यात आलेल्या पुनर्परिचय कार्यक्रमाला मोठा धक्का बसला असून, मार्चपासून नामिबियातील 'ज्वाला' या चित्ताला जन्मलेल्या तीन शावकांसह सहा चित्ता राष्ट्रीय उद्यानात मरण पावले आहेत.
सर्वोच्च न्यायालयाने 18 मे रोजी केएनपी येथे चित्त्यांच्या मृत्यूबद्दल गंभीर चिंता व्यक्त केली होती आणि केंद्राला राजकारणाच्या वरती जाऊन त्यांना राजस्थानमध्ये हलवण्याचा विचार करण्यास सांगितले होते.
त्यांनी सरकारला सांगितले होते की, तज्ञांच्या अहवाल आणि लेखांवरून असे दिसते की केएनपी एवढ्या मोठ्या संख्येने चित्ता सामावून घेण्यासाठी पुरेसे नाही आणि केंद्र सरकार 1947-48 मध्ये देशातून नामशेष झालेल्या प्राण्यांना इतर अभयारण्यांमध्ये हलवण्याचा विचार करू शकते.
