भारताच्या स्वातंत्र्याचे प्रमुख सांस्कृतिक प्रतीक म्हणून, 1947 मध्ये ब्रिटिशांकडून सत्ता हस्तांतरित करणारा ऐतिहासिक राजदंड 'सेंगोल' नवीन संसदेच्या इमारतीत ठेवण्यात येईल, असे केंद्रीय गृहमंत्री अमित शाह यांनी 24 मे रोजी सांगितले.
'सेंगोल' हे ऐतिहासिक वारशाचे प्रतीक आहे, ज्याचा वापर माजी पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांनी 14 ऑगस्ट 1947 रोजी ब्रिटीशांकडून सत्ता हस्तांतरण करताना केला होता.
येथे पत्रकार परिषदेला संबोधित करताना अमित शाह म्हणाले, “आझादी का अमृत महोत्सवानिमित्त पंतप्रधान मोदी नवीन संसद राष्ट्राला समर्पित करतील. एकप्रकारे यातून त्यांची दूरदृष्टी दिसून येते. आपला सांस्कृतिक वारसा, परंपरा आणि सभ्यता आधुनिकतेत विलीन करण्याचा हा एक सुंदर प्रयत्न आहे. सुमारे 60,000 लोकांनी विक्रमी वेळेत या इमारतीच्या बांधकामावर काम केले. पंतप्रधान त्यांचाही सन्मान करतील.
यानिमित्ताने एका ऐतिहासिक घटनेचे पुनरुज्जीवन होत असल्याचे गृहमंत्री म्हणाले. ‘सेंगोल’ हा ऐतिहासिक राजदंड नवीन संसद भवनात ठेवण्यात येणार आहे.
या निमित्ताने एका ऐतिहासिक घटनेचे पुनरुज्जीवन होत आहे. ‘सेंगोल’ हा ऐतिहासिक राजदंड नवीन संसद भवनात ठेवण्यात येणार आहे. 14 ऑगस्ट 1947 रोजी पंतप्रधान नेहरूंनी ब्रिटीशांकडून सत्तेचे हस्तांतरण झाले तेव्हा त्याचा वापर केला होता. 'आझादी का अमृत महोत्सवा'साठी पंतप्रधान मोदींनी दिलेल्या सर्व वचनांपैकी एक वचन आमच्या ऐतिहासिक परंपरांचा आदर आणि पुनरुत्थान होते,” ते म्हणाले.
गृहमंत्री पुढे म्हणाले, “ही ऐतिहासिक घटना 14 ऑगस्ट 1947 ची आहे. तिला तमिळमध्ये सेंगोल म्हणतात, या शब्दाचा अर्थ संपत्तीने भरलेला आहे. यामागे एक परंपरा आहे. सेंगोलने आपल्या इतिहासात महत्त्वाची भूमिका बजावली होती. याबाबतची माहिती पीएम मोदींना मिळताच त्याची कसून चौकशी करण्यात आली. मग ते देशासमोर ठेवायचे ठरले. त्यासाठी नवीन संसद भवनाच्या उद्घाटनाचा दिवस निवडण्यात आला.”
स्वतंत्र भारतातील सेंगोलचा इतिहास
या ऐतिहासिक घटनेचे स्मरण करून अमित शाह म्हणाले की, सखोल संशोधनानंतर सत्ता हस्तांतरणाचे प्रतीक म्हणून सेंगोलची निवड करण्यात आली.
जेव्हा सत्ता हस्तांतरणाची वेळ आली तेव्हा लॉर्ड माउंटबॅटन जे व्हाईसरॉय होते त्यांनी माजी पंतप्रधान नेहरूंना विचारले की भारतीय परंपरेनुसार देशात सत्ता हस्तांतरणाचे प्रतीक काय असावे. नेहरूंनी स्वातंत्र्यसैनिक आणि ऐतिहासिक अभ्यासक सी राजगोपालाचारी यांच्याशी या विषयावर चर्चा केली. त्यांनी (राजगोपालाचारी) सखोल ऐतिहासिक संशोधन केल्यावर सांगितले की भारतीय परंपरेनुसार, 'सेंगोल' हे ऐतिहासिक हस्तांतरणाचे प्रतीक म्हणून चिन्हांकित केले गेले आहे," शाह म्हणाले.
ते पुढे म्हणाले, “याच्या आधारे नेहरूंनी अधेनमकडून सेंगोल स्वीकारले, जे खास तामिळनाडूतून आणले गेले होते. त्यामुळे सत्ता भारतीयांच्या हाती गेली. पारंपारिक पद्धतीने सत्ता भारतीयांकडे परत आली, ही जाणीव आहे. नेहरूंनी डॉ राजेंद्र प्रसाद आणि इतर अनेकांच्या उपस्थितीत ‘सेंगोल’ स्वीकारले. भावनिक ऐक्य आणि शैक्षणिक एकात्मता हे नेहरूंचे उद्दिष्ट होते. या घटनेची प्रसारमाध्यमांमध्ये आणि अगदी परदेशातही मोठ्या प्रमाणावर वृत्तांकन करण्यात आले होते.”
ऐतिहासिक अहवालांनुसार, सी राजगोपालाचारी यांनी तामिळनाडूच्या तंजोर जिल्ह्यातील धार्मिक मठ - थिरुववदुथुराई अधेनम येथे संपर्क साधला होता. अधेनामच्या नेत्याने ताबडतोब ‘सेंगोल’ तयार करण्याचे काम सुरू केले.
14 ऑगस्ट 1947 रोजी सत्ता हस्तांतरणाच्या वेळी, 14 ऑगस्ट 1947 रोजी तामिळनाडूतून तीन लोकांना विशेष विमानाने आणण्यात आले - अधेनामचे उपमहापूजारी, नादस्वरम वादक राजरथिनम पिल्लई आणि ओडुवर (गायक) - सेंगोल.
पुजाऱ्यांनी संचालन केले. त्यांनी सेंगोल लॉर्ड माउंटबॅटनला दिले आणि ते परत घेतले. सेंगोल पवित्र पाण्याने शुद्ध केले गेले. त्यानंतर ते पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या घरापर्यंत मिरवणुकीत नेण्यात आले, तेथे ते त्यांना सुपूर्द करण्यात आले. महायाजकाने सांगितल्याप्रमाणे एक खास गाणे सादर करण्यात आले. सेंगोल संग्रहालयात ठेवणे अयोग्य आहे असे सरकार मानते आणि संसद भवनापेक्षा प्रेक्षकासाठी योग्य जागा काहीही असू शकत नाही, असेही गृहमंत्र्यांनी सांगितले. ते म्हणाले की नवीन संसद भवनाचे उद्घाटन केले जाईल, पंतप्रधान मोदी तामिळनाडूतील सेंगोल स्वीकारतील आणि लोकसभा अध्यक्षांच्या खुर्चीजवळ ठेवतील.
चोल परंपरा
सेंगोल हा शब्द तमिळ शब्द ‘सेम्माई’ पासून आला आहे, ज्याचा अर्थ ‘नीति’ आहे. ही चोल साम्राज्यातील एक भारतीय सभ्यता प्रथा आहे, जी शतकानुशतके भारतीय उपखंडातील प्रमुख राज्यांपैकी होती.
चोल राजवंश स्थापत्य, कला आणि साहित्य आणि संस्कृतीच्या संरक्षणासाठी विलक्षण योगदानासाठी प्रसिद्ध होता. चोल राजांच्या सामर्थ्याचे, वैधतेचे आणि सार्वभौमत्वाचे प्रतीक असलेले सेंगोल हे चोल राजवटीचे प्रतिकात्मक प्रतीक म्हणून उदयास आले.
समकालीन काळात, सेंगोल अत्यंत आदरणीय आहे आणि त्याला खोल सांस्कृतिक महत्त्व आहे. हे वारसा आणि परंपरेचे प्रतीक म्हणून पूजले जाते, विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम, उत्सव आणि महत्त्वपूर्ण समारंभांचा अविभाज्य भाग म्हणून काम करते. सेंगोलची उपस्थिती तमिळ संस्कृतीच्या समृद्ध इतिहास आणि वारशाचा सन्मान आणि श्रद्धांजली वाहते.
अमित शाह म्हणाले की, सत्तेच्या हस्तांतरणादरम्यान चोल राजवंशाच्या स्पेक्टरचा वापर जागतिक मीडियाने मोठ्या प्रमाणावर केला होता आणि टाईम मासिकाने अनेक छायाचित्रे प्रकाशित केली होती. परंतु ऑगस्ट 1947 नंतर हा भूत लोकांच्या नजरेतून नाहीसा झाला आणि लोक त्याबद्दल विसरले. 31 वर्षांनंतर 1978 मध्ये, चंद्रशेखरेंद्र सरस्वती यांनी त्यांचे शिष्य डॉ बीआर सुब्रमण्यम यांना स्पेक्ट्रबद्दल सांगितले, त्यांनी त्याबद्दल पुस्तकांमध्ये लिहिले. अमित शहा म्हणाले की, तमिळ मीडियाने ते मोठ्या प्रमाणावर कव्हर केले होते आणि तमिळनाडू सरकारनेही त्याचा उल्लेख केला होता.
ऐतिहासिक परंपरेनुसार, राज्यारोहणाच्या वेळी, राजाच्या अधिपतीचे पारंपारिक गुरू नवीन राज्यकर्त्याला औपचारिक राजदंड सोपवतील.
