🙏पंढरीची वारी🙏

आषाढी एकादशीच्या आधी वारकऱ्यांची दिंडी देहू, आळंदीहून निघते आणि पंढरपुरच्या दिशेने मार्गक्रमण करू लागते. हजारो वारकरी वर्षानुवर्ष पंढरीची वारी करतात. संत ज्ञानोबा माऊली, संत तुकाराम महाराज यांच्या पादुकांच्या साथीने भक्तीरसात न्हाऊन निघालेला वारकऱ्यांचा महापूर विठोबा रखुमाईच्या दर्शनाच्या ओढीनं पंढरीला जातो. सर्व समाजातील लोक भान विसरून एकरूप होऊन शिस्तबद्धपणे पंढरीला जातात.

सर्व वातावरण शुद्ध सात्त्विक असतं. टाळांचा गजर, गोड गळ्यांनी गायलेली भजनं, हरिनामाचा गजर करून तालात नाचणारी पावलं... भक्तीरसाचा अलौकिक आविष्कार ह्या वारीत आढळून येतो. वारीतल्या वारकऱ्यांवर ह्या वातावरणाचा इतका परिणाम होतो की त्यांचे मन उचंबळून येते. पंढरीची वाट चालताना पावलं दुखली का ? थकली का? कशाचीही वारकऱ्यांना तमा नसते. असते ते केवळ आत्मिक समाधान... असीम भक्ती...

पताका खांद्यावर घेऊन वारकरी, तुळशी वृंदावन डोक्यावर घेऊन स्त्रिया, मुखाने ज्ञानदेव तुकाराम यांचा गजर करत हजारो वारकरी अगदी भान हरपून विठूरायाच्या दर्शनाच्या ओढीने जातात

'पंढरीची वारी करी वारकरी उन्ह पावसाची चिंता कोण करी' असे म्हणत लाखो विठ्ठल भक्त वारकरी किंवा लोक पंढरपूरला भेट देतात. वारी म्हणजे वारकरी विठ्ठलाच्या भेटीसाठी पंढरपूरला पायी चालत जातात आणि जो वारकऱ्यांचा समूह मिळून वारीला जातो त्याला दिंडी या नावाने ओळखले जाते. या वारीमध्ये लोक पंढरपूर पर्यंत चालत जात असताना विठ्ठलाची भक्ती गीते, नृत्य आणि टाळ नाद यासारख्या गोष्टी केल्या जातात आणि वारीचा आनंद घेतला जातो.

मराठी महिन्यात आषाढ शुक्ल एकादशीमध्ये अशा अनेक दिंड्या महाराष्ट्रातील जवळपास प्रत्येक गाव, शहर आणि शहरातून पंढरपूरला भगवान पांडुरंगाच्या दर्शनासाठी येतात आणि त्यांची भक्ती व्यक्त करतात. पंढरपूर वारीची हि परंपरा खूप जुनी असावी कारण ज्ञानेश्वर महाराज यांचे वडील देखील वारीला जात होते.

पायी चालत जाण्याची हि परंपरा जुनी असल्याचे कारण पूर्वीच्या वाहतूक व्यवस्था नव्हती त्यामुळे लोक वारीला पायीच जात होते आणि तेंव्हा पासून आजहि विठ्ठल भक्त किंवा वारकरी वारीला पायी जाने पसंत करतात.

पंढरपूर वारी म्हणजे विठ्ठल भक्त किंवा वारकरी चैत्र यात्रा, कार्तिकी यात्रा, आषाढी यात्रा, माघी यात्रा या पैकी कोणत्याही यात्रेला पंढरपूरला भेट देतात आणि यालाच पंढरपूर वारी म्हणतात. या वारीमध्ये वारकरी विठ्ठलाच्या भेटीसाठी पंढरपूरला पायी चालत जातात आणि जो वारकऱ्यांचा समूह मिळून वारीला जातो त्याला दिंडी या नावाने ओळखले जाते.

या वारीमध्ये लोक पंढरपूर पर्यंत चालत जात अस विठ्ठलाची भक्ती गीते, नृत्य आणि टाळ नाद यासारख्या गोष्टी केल्या जातात आणि वारीचा आनंद घेतला जातो. संत ज्ञानेश्वर आणि संत तुकाराम यांची दिंडी हजारो दिंड्यांसह पंढरपूरला येतात आणि संपूर्ण महाराष्ट्रातील सर्व दिंड्या वाखरी गावातील संतनगरी या ठिकाणी एकत्र येतात.

या सर्व दिंड्या आषाढ शुध्द दशमीच्या दिवशी एकमेकांना भेटतात, त्याच दिवशी संध्याकाळी सर्व भक्त आणि आपापल्या दिंड्या हळूहळू पंढरपूरकडे निघतात. तेथे पोहोचल्यानंतर ते चंद्रभागा नदीत पवित्र स्नान करतात आणि प्रदक्षिणा पूर्ण करतात. पुंडलिका वरदा हरिविठ्ठल आणि जय जय रामकृष्ण हरी चा जयघोष संपूर्ण पंढरपूरमध्ये घुमतो. एकादशीच्या दिवशी दुपारी विठ्ठल आणि रुक्मिणीच्या मूर्तींची श्री राधारानीसह मिरवणूक खास तयार केलेल्या रथातून निघते.

• पंढरपूर वारी इतिहास -

पंढरपूर वारी हि खूप पूर्वीच्या काळापासून चालत आलेली एक परंपरा आहे ज्यामध्ये वारकरी संप्रदाय पायी चालत जातात आणि विठ्ठलाची भक्ती गीते, नृत्य आणि टाळ नाद यासारख्या गोष्टी केल्या जातात आणि वारीचा आनंद घेतला जातो. इ.स १६८५ मध्ये तुकारामांचे धाकटे सुपुत्र नारायण बाबा हे नाविन्यपूर्ण मनाने पालखीची ओळख करून दिंडी - वारीच्या परंपरेत बदल घडवून आणण्याचे ठरविले.

संत तुकारामांच्या चांदीच्या पादुका त्यांनी पालखीत ठेवल्या आणि ते दिंडी घेऊन आळंदी या ठिकाणी निघाले, तेथे त्यांनी त्याच पालखीत संत ज्ञानेश्वरांच्या पादुका ठेवल्या आणि तेव्हापासून इ.स १८३० पर्यंत ही परंपरा दरवर्षी पाळली जात होती पण त्यानंतर अनेक अधिकारांमुळे तुकाराम कुटुंबात वाद होत होते.

या कारणास्तव लोकांनी जुळ्या पालख्यांची ही परंपरा खंडित करून आळंदीहून ज्ञानेश्वर पालखी आणि देहूहून तुकाराम पालखी अशा वेगळ्या पालखींचे आयोजन करण्याचा निर्णय घेतला. हि जुनी परंपरा आजही चांगल्या प्रकारे चालवली जाते आणि सध्या दरवर्षी सुमारे ४३ पालखी पंढरपूरला येतात.

• वारीचे तीर्थयात्रेचे मुख्य चार प्रकार

पंढरपूरला वारकरी विठ्ठलाच्या भेटीसाठी वर्षातून एकदा जातात आणि पंढरपूरला वारीतून जाण्यासाठी चार तीर्थ यात्रा असतात. वारकरी वर्षातील चैत्र वारी / यात्रा, कार्तिकी वारी / यात्रा, आषाढी वारी / यात्रा, माघी यात्रा या पैकी कोणत्याही एका वारीतून पंढरपूरला जातात.

चैत्र वारी

चैत्र महिना हा हिंदू संस्कृतीतील आणि हिंदू दिनदर्शिकेनुसार पहिला महिना आहे. चैत्र शुद्ध एकादशीला म्हणजेच महिन्यातील अकराव्या दिवशी पंढरपूर येथे वर्षातील पहिली यात्रा भरते ज्याला कामदा एकादशी म्हणून देखील ओळखले जाते आणि एकादशी दिवशी देखील विठ्ठल भक्त, वारकरी आणि भाविक मोठ्या प्रमाणात गर्दी करतात आणि विठ्ठलाचे दर्शन घेतात.

कार्तिकी वारी

पंढरपूर मध्ये कार्तिक महिन्यातील शुध्द एकादशीला कार्तिक यात्रा साजरी केली जाते आणि या दिवशी भगवान विठ्ठल झोपेतून उठतात अशी श्रद्धा आहे आणि म्हणूनच विठ्ठल भक्त, वारकरी पंढरपूरला विठ्ठलाचे दर्शन घेण्यासाठी जातात. यामध्ये उत्सवाचा एक भाग म्हणून चंद्रभागा नदीच्या काठावर सर्व भाविक एका ठिकाणी येवून कीर्तन आणि भजन साजरे करतात आणि बहुतेक आदल्या दिवशी भाविकांची गर्दी असते आणि रात्रभर जागरण केले जाते.

माघी यात्रा

हिंदू मराठी महिन्याप्रमाणे माघ हा एक हिंदू संस्कृतीतील महिना आहे आणि माघी यात्रा हि माघ महिन्यातील शुध्द एकादशीला भरते आणि या एकादशीला जया एकादशी म्हणून ओळखले जाते. इतर दिवसांप्रमाणे या दिवशीही पंढरपूरचे संपूर्ण वातावरण भक्तिमय असते आणि या दिवशी देखील पंढरपूर मध्ये वारकऱ्यांची गर्दी पाहायला मिळते.

आषाढी यात्रा

वर्षातील सर्वात मोठी आणि पंढरपूरमध्ये मोठ्या प्रमाणात जमणारे विठ्ठल भक्त या यात्रेमध्ये पाहायला मिळतात. तीर्थयात्रेचा आणखी एक हंगाम आषाढी एकादशी म्हणूनओळखला जातो. भाविकांसाठी या तीर्थक्षेत्राला

असे म्हंटले जाते कि या आषाढी एकादशी दिवशी विठ्ठलाची निद्रा सुरू होते तसेच दिवसापासून चातुर्मासाचा पवित्र काळ सुरू होतो. या काळात भक्त विठ्ठलाच्या पूजेसाठी शक्य तेवढा वेळ घालवतात. आषाढी एकादशी काळात मंदिर दिवसाचे चोवीस तास सर्व भाविकांसाठी खुले असते.

संत ज्ञानेश्वर आणि संत तुकाराम यांची दिंडी हजारों दिंड्यांसह पंढरपूरला येतात आणि संपूर्ण महाराष्ट्रातील सर्व दिंड्या वाखरी गावातील संतनगरी या ठिकाणी एकत्र येतात. या सर्व दिंड्या आषाढ शुध्द दशमीच्या दिवशी एकमेकांना भेटतात, त्याच दिवशी संध्याकाळी सर्व भक्त आणि आपापल्या दिंड्या हळूहळू पंढरपूरकडे निघतात.

तेथे पोहोचल्यानंतर ते चंद्रभागा नदीत पवित्र स्नान करतात आणि प्रदक्षिणा पूर्ण करतात. पुंडलिका वरदा हरिविठ्ठल आणि जय जय रामकृष्ण हरी चा जयघोष संपूर्ण पंढरपूरमध्ये घुमतो. एकादशीच्या दिवशी दुपारी विठ्ठल आणि रुक्मिणीच्या मूर्तीची श्री राधारानीसह मिरवणूक खास तयार केलेल्या रथातून निघते. ही मिरवणूक प्रदक्षिणा मार्गाने जाते, हा संपूर्ण उत्सव आषाढ शुध्द पौर्णिमेच्या दिवशी संपतो ज्याला गोपालकाला असेही म्हणतात.

• पंढरपूर पालखी विषयी महत्वाची माहिती

पालखी कोणी सुरू केली?

इ.स १६८५ मध्ये संत तुकारामांचे धाकटे पुत्र 'नारायण 'बाबा' यांनी पालखीची ओळख करून दिली कारण त्यांना वारी परंपरेत बदल घडवायचा होता. त्यांनी तुकारामांच्या चांदीच्या पादुका ठेवल्या आणि दिंडीसह आळंदीला गेले.

• पालखी सोहळा म्हणजे काय?

पालखी ही १००० वर्ष जुनी परंपरा आहे ज्याचे पालन करणारे वारकरी, लोक वारी नावाच्या प्रथेचे पालन करतात. दिंड्यांमध्ये (वारकऱ्यांचा समूह) एकत्र येऊन, गाणे, नृत्य आणि ज्ञानबा-तुकारामाचा जयघोष करून लोक हा उत्सव साजरा करतात.

Pranil Chavan ची आणखी पुस्तके

Pranil Chavan ची डायरी

इतर डायरी पुस्तके

Manisha ची डायरी

महेंद्र ची डायरी

Ratnadip Gavali ची डायरी

Anil Chavan ची डायरी

Pravin Agnihotri ची डायरी

स्वाती ची डायरी

Rapid Formations ची डायरी

Jagruti Kothare ची डायरी

Peter Fernandes ची डायरी

श्रीपाद टेम्बे ची डायरी

Pranil Chavan

प्रतिसाद द्या

सेंगोल: भारतीय वारसा

भारतीय अर्थव्यवस्था: २०२३ -२४

UPSC निकाल : 2022 चे परिणाम

नवीन संसद

Shahbad Murder case

अमेरिकेतील बँक अपवाद आणि त्याच्यावरील प्रभाव

यूएस ऋणमाफी प्रतिबंधाचा विधेयक

ओडिशा रेल्वे हादसा

सर्व ठीकाणी कृत्रिम बुद्धिमत्ता( artificial intelligence)

मर्यादापुरूषोत्तम राम

जगातील पर्यावरण दिन

प्लास्टिक प्रदूषण

भारतीय कुस्तीपटू आणि निषेध

भ्रष्टाचार

इंदिरा गांधी गॅस सब्सिडी योजना

लव जिहाद

शिव राज्याभिषेक

हुंडा प्रतिबंध कायदा (Dowry act)

विश्व खाद्य सुरक्षा दिवस

उत्तर प्रदेश ची कोलमडलेली कायदा आणि सुव्यवस्था

महाराष्ट्र शाहीरांची ची गाथा

महाराष्ट्राची संस्कृती आणि सौंदर्य

मराठी व्यापारी (Marathi Business Man)

महिला सक्षमीकरण

मुंबई हत्याकांड: एक महत्त्वाचं घटनाक्रम

चक्रवात बिपर्जॉय

इलेक्ट्रिकल अभियांत्रिकी

वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप

जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस

प्रेमाच्या बुरख्याआड हिंसेची श्वापदे

शिक्षण आणि रोजगार

मुंबई आणि पाऊस

मराठी राजकीय व्यवस्थेचा विकास आणि चुनावी प्रक्रिया

मराठी चित्रपटांचे विकास आणि वृद्धी

उद्योगांतील मराठी महिला कामगारांची भूमिका

Cyclone biparjoy

महाराष्ट्रातील वन्यजीव आणि राष्ट्रीय उद्यान

जागतिक रक्तदान दिन 🩸

स्वास्थ्य संरक्षणासाठी दहा आदतांचे पालन करा

ग्रामीण विकासाच्या मुद्दांवर दायित्वे

विनाशकारी चक्रवात

कोलकत्ता विमानतळावर लागली भीषण आग

आतंकवाद व सुरक्षा

स्वतंत्रतेचे स्वप्न

आशिया कप 2023 चे वेळापत्रक

हवामान बदल आणि त्याचे पर्यावरणावर होणारे परिणाम

History of ashes

Biperjoy चे परिणाम

आदिपुरूष Review

भारतीय रुग्णालय

राम जनमभूमी

The Impact of Artificial Intelligence on Healthcare

महाराष्ट्रात शैक्षणिक शिक्षणात होणारे बदल

समान नागरी कायदा

आदिपुरुश चित्रपट वादा मध्ये!!

पितृ दिवस

ब्रिटिश राज्यातील आठवणी

ताजमहाल

मोबाईल चे दुष्परिणाम

जगन्नाथ रथयात्रा

आंतरराष्ट्रीय घडामोडी / आंतरराष्ट्रीय संबंध

मानसिक आरोग्य आणि स्व-काळजीचे महत्त्व

ई-कॉमर्सचे मूल्यांकन

बहुचर्चित मालिका "तारक मेहता का उल्टा चष्मा" वाद चव्हाट्यावर