महाराष्ट्रातील उद्योग संवर्धित होत आहेत आणि यामुळे मराठी महिलांची कामगारांची भूमिका खूप महत्त्वाची आहे. ज्या महिलांनी उद्योगात काम केले त्यांनी आपल्या स्वतंत्रपणेची अनुभूती अभिवृद्धी केली आहे. आपल्या महाराष्ट्रीय महिलांची सामरिक प्रगतीच्या पाठीशी, उद्योग संवर्धनाच्या प्रगतीच्या निमित्ताने उद्योगातील महिला कामगारांची महत्त्वपूर्ण भूमिका दर्शविण्यात आली आहे.
भारतासह बहुसंख्य विकसनशील देशांच्या अर्थव्यवस्थेत ग्रामीण महिला या सर्वात उत्पादक कार्यशक्ती बनवतात. 80% पेक्षा जास्त ग्रामीण महिला त्यांच्या उपजीविकेसाठी शेतीच्या कामात गुंतलेल्या आहेत. विधवत्व, निर्वासन किंवा पुरुष स्थलांतरामुळे सुमारे 20 टक्के शेतीव्दारे उदरनिर्वाह महिला चालवत आहे. भारतातील कृषी सहाय्य प्रणाली महिलांना कृषी कामगार आणि शेतकरी म्हणून त्यांच्या हक्कांपासून वगळण्यासाठी मजबूत करते. बहुतेक महिला-प्रमुख कुटुंबांना विस्तार सेवा, शेतकरी सहाय्य संस्था आणि बियाणे, पाणी, पत, अनुदान इत्यादी उत्पादन मालमत्ता उपलब्ध नाहीत. कृषी कामगार म्हणून, महिलांना नेहमी पुरुषांपेक्षा कमी वेतन दिले जाते.
दीनदयाल अंतोदय योजना-NRLM (DAY-NRLM) चा एक उपघटक असलेली “महिला किसान सशक्तिकरण योजना” (MKSP) कृषी क्षेत्रातील महिलांची सद्यस्थिती सुधारण्याचा आणि तिला सक्षम करण्यासाठी उपलब्ध संधी वाढवण्याचा प्रयत्न करते.
आपणा सर्वांना माहीत आहे की, भारतात शेती ही महिलांसाठी सर्वात मोठी रोजगार व्यवस्था देणारी आहे. सुमारे 80% आर्थिकदृष्ट्या सक्रिय महिला शेतीच्या कामांमध्ये गुंतलेल्या आहेत. तरीही महिलांना नेहमी भेदभावाला सामोरे जावे लागत असल्याची प्रकरणे अनेक आहेत. या परिस्थितीचा सामना करण्यासाठी भारत सरकारने महिला किसान सशक्तिकरण परीयोजना सुरू केली आहे. या योजनेच्या माध्यमातून महिलांना समान अधिकार मिळावेत यासाठी त्यांना सक्षम केले जाणार आहे. महिला सक्षमीकरणासाठी विविध उपाययोजना करण्यात येणार आहेत. या लेखात महिला किसान सशक्तीकरण परीयोजना 2023 संबंधी सर्व महत्त्वाची माहिती समाविष्ट केली जाईल. या लेखाद्वारे तुम्हाला वर नमूद केलेल्या योजनेची सर्व तपशीलवार माहिती मिळेल
आपल्या उद्योग यंत्रणेच्या घटकांपैकी एक महत्त्वाचा घटक म्हणजे महिलांची तत्परता आणि कौशल्य. उद्योगांतील महिलांनी प्रगतिशील कार्यालये, उद्योगिक संघटना, विद्युत क्षेत्र, फार्मास्युटिकल्स, वाहनव्यापार, खाद्यपदार्थ उत्पादन, पुणेरी पदार्थ उत्पादन, कंप्यूटर आणि अधिसूचना प्रौद्योगिकी, उद्योगातील कामगार, इंजिनिअरिंग, वाहनोपचार, वस्त्र निर्म
िती, टेलिकॉम्युनिकेशन, विनिर्माण, बॅंकिंग, अभियांत्रिकी, विद्युत उत्पादन इत्यादी क्षेत्रात काम केले आहे.
महाराष्ट्रातील उद्योगांमध्ये कार्यरत महिलांची असलेली व्यापक ताण अवाढते. ती कर्मचारी व प्रबंधक म्हणून कार्यरत असतात. त्यांच्या योग्यतेच्या आधारे ती कृत्रिम बुद्धिमत्ता, व्यवहाराची क्षमता आणि सामरिक अभियांत्रिकी प्रदर्शित करतात. महिलांनी उद्योगात काम करण्याचा आपल्या आपल्याला आत्मविश्वास आणि स्वातंत्र्य मिळाल्यास, त्यांची सक्रियता व निर्मितीतली चवी वाढते.
उद्योगातील मराठी महिला कामगारांनी समाजातील परंपरांचे वजन कमवले आहे. त्यांची क्षमता, संपादकीय आणि अभिवृद्धी यंत्रणेचे सर्वांगीण विकास केले आहे. उद्योगाच्या माध्यमातून महिलांनी आपल्या आत्मनिर्भरतेची जागृती आणि सामरिक अभियांत्रिकी प्रदर्शित केल्याने त्यांचा स्वाभिमान वाढतो. महिलांच्या क्षमतेला ओळखून उद
्योगातील स्वतंत्रपणेची प्रकृती विकसते.
महाराष्ट्रातील मराठी महिलांची उद्योगातील उपस्थिती आणि योग्यतेचा वाढता लाभ आहे. त्यांनी उद्योग संवर्धनात कार्य केल्याने त्यांच्या परिवारांची आर्थिक स्थिती सुधारते. महाराष्ट्रातील मराठी महिलांनी आपल्या कौशल्याच्या आधारे केलेल्या यशाने प्रमुख कंपन्यांमध्ये जागा मिळवल्या आहेत.
एक महान अभियांत्रिकी म्हणजे अरुंधती भाटकळकर यांची उद्योग संवर्धनातील भूमिका अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. त्यांनी बॅंकिंग सेक्टरमध्ये कार्य केले आहे आणि त्यांच्या कौशल्याने उद्योगातील महिलांना नवीन अवसर मिळाले आहेत. यामुळे महिलांची उपस्थिती उद्योगात वाढते आणि त्यांनी उद्योगातील वातावरणाची वाढ दिली आहे.
आपल्या मराठी महिलांची उद्योगातील कामगारांची भूमिका हे सुरूवात आहे. या प्रगतिशील प्रकृतीची धरोणी घेणारे महाराष्ट्रातील मराठी महिला कामगारांचे
महिला किसान सशक्तिकरण परियोजना 2023 संपूर्ण माहिती मराठी
भारतासह बहुसंख्य विकसनशील देशांच्या अर्थव्यवस्थेत ग्रामीण महिला सर्वात उत्पादक कार्यशक्ती म्हणून समोर येतात, भारतातील शेती व्यवसाय हा एकमेव सर्वात मोठी उत्पादन व्यवस्था निर्माण करत आहे, याअंतर्गत जीडीपीमध्ये 16% योगदान देणारी आणि वाढत्या प्रमाणात महिला क्रियाकलाप होत आहे. सर्व आर्थिकदृष्ट्या सक्रिय महिलांपैकी 80% महिलांना कृषी क्षेत्र रोजगार देते, आणि त्यामध्ये 33% कृषी कामगार आणि 48% स्वयंरोजगार शेतकरी आहेत. एनएसएसओच्या अहवालानुसार, भारतातील सुमारे 18% शेतकरी कुटुंबांचे प्रमुख महिला आहेत. पारंपारिक बाजाराच्या पलीकडे - 'उत्पादक कामगार' ची संकुचित व्याख्या, ग्रामीण भारतातील जवळजवळ सर्व स्त्रिया या काही अर्थाने 'शेतकरी' मानल्या जाऊ शकतात, त्या शेतमजूर म्हणून काम करतात, तसेच कौटुंबिक शेती उद्योगांमध्ये बिनपगारी कामगार किंवा या दोघांचे संयोजन.
कृषी क्षेत्रातील स्त्रिया सामान्यत: विस्तार सेवा आणि बियाणे, पाणी, पत, अनुदान इत्यादी उत्पादन मालमत्तेमध्ये प्रवेश करू शकत नाहीत. त्यांच्यापैकी बहुतेक महिलांना जमिन मालकीच्या अभावामुळे शेतकरी म्हणून ओळखले जात नाही, त्यांना विविध सरकारी कार्यक्रमांचे आणि सेवांचे लाभार्थी मानले जात नाही. स्त्री-पुरुष वेतनातील फरक त्यांच्यासाठी प्रतिकूल असल्याने परिस्थिती आणखीनच चिघळली आहे. महिलांनी केलेल्या काही कार्यांचे पुरेसे मूल्य त्यांना मिळत नाही आणि तसेच ते आर्थिकदृष्ट्या कमी महत्त्वाचे मानले जाते
त्यानंतर, कुटुंबात आणि शेतात स्त्रीला पार पाडाव्या लागणाऱ्या अनेक भूमिकांमुळे, तिला ज्ञान आणि माहितीचा प्रवेश अत्यंत मर्यादित आहे आणि त्यामुळे तिच्या संधी मर्यादित आहेत. कृषी क्षेत्रातील महिलांची सद्यस्थिती सुधारण्यासाठी आणि त्यांच्या सक्षमीकरणाच्या संधी वाढवण्यासाठी, भारत सरकारने राष्ट्रीय ग्रामीण उपजीविका अभियान (NRLM) चा एक उप घटक म्हणून "महिला किसान सशक्तिकरण योजना" (MKSP) ची घोषणा केली आहे.
आत्मविश्वास वाढते आणि त्यांनी नवीन क्षेत्रांमध्ये अवसरे तयार केली आहेत. त्यांनी आपल्या शौर्याची ज्ञान घेतली आहे आणि आपल्या कर्मठतेने महाराष्ट्रातील उद्योग संवर्धनाची गरज भरली आहे7 उद्योग संवर्धनासाठी आवश्यक आहे. याचा प्रमाणी महिलांच्या उपस्थितीने उद्योगाचा संवर्धन होणार आहे आणि महाराष्ट्रातील मराठी महिलांनी उद्योगातील कामगारांच्या भूमिकेची मान्यता मिळवणार आहे.
